در سلسله مراتب هر صنف و حرفه ای مثل نجاری یا کفاشی یا خیاطی و حتی حرفه های جدید مدارجی دریم. مثل پادوئی، بعد شاگردی، بعد کارگری و... و هر کدام از این مدارج با اسمی و معنای مشخصی و نشان دهنده یک درجه معین از یک ساسله مراتب شغلی مشخص شده اند.

کتاب "در خدمت و خیانت روشنفکران" اثری است دو جلدی از جلال آل احمد که برای نخستین بار در سال 1347 منتشر گردید و در آن به بررسی مفهوم روشن فکری، طبقات ان در ایران و بررسی عملکرد روشنفکران ایرانی پرداخته است.

این کتاب توسط انتشارات سرای کتاب در دو جلد و با قطع رقعی به چاپ رسیده است.

روشنفکر چیست؟

«روشنفکر» تعبیری است که نمیدانم کی و کجا و چه کسی آن را به جای «انتلکوئل» گذاشته و این البته که ما به ازائی است غلط. ولی مصطلح شده است. پس بگوئیم یک «غلط مشهور». و ناچار مجاز. نمی خواهم بگویم که چون یک نام گذاری غلط داشته ایم - یعنی چون یک مفهوم غلط ذهنی داشته ایم - ناچار غلطهای دیگر و غلط کاری های دیگر در عالم خارج به دنبال آن حادث شده.

یا در دنبال یک اسم عوضی - مسما هم عوضی از آب درآمده. ولی آنچه در همین قدم اول روشن است اینکه «روشنفکر» را به عنوان ترجمه «انتلکوئل» به ما تحویل داده اند. و چون ترجمه دقیقی نیست ناچار هدایت دقیقی هم به چیزی در آن نیست. و چون تکلیف خود مفهوم تاکنون معلوم نبوده است عجبی نیست اگر تکلیف آنکه چنین مفهومی به او اطلاق می شود نیز معلوم نباشد.

به این طریق یک نکته دیگر هم روشن می شود و آن اینکه اگر بخواهیم تکلیف بحث روشن باشد اول باید در معنی نام ها و تعبیرها اتفاق نظر کنیم. پس ببینیم اصل فرنگی این تعبیر از کجاست و به چه معنی است...

روشنفکر خودی:

در فصل پیش مفهوم روشنفکری غربی را از زبان خود غربی ها و تا آنجا که اسنادی در دسترس صاحب این قلم بود وا رسیدیم. و به همراه مختصر آماری دیدیم که کم و کیف روشنفکر در ممالک مختلف غرب چیست. اکنون وقت آن است که به روشنفکری خودی بپردازیم. و این که آیا روشنفکر، «خودی» هم می تواند باشد؟ برای رسیدن به چنین سوالی نخست باید به یکی دو نکته زمینه ای اشاره کرد.

اول اینکه روشنفکر با حد و تعریفی که در فصل پیش گذشت یک محصول اختصاصی دنیای غرب است که در حدود دویست سال پیش بر اساس انقلاب (بورژوازی) شهرنشینان و علوم پیشرفته و صنعت بازاریاب، به مرحله استعماری رسیده بود و به قیمت غارت مستعمرات قدرت این را یافته بود که خوراک کارخانه ها و موزه ها و آزمایشگاههای خود را فراهم کند.

و به این ترتیب روشنفکران را در درون جامعه بپرورد. به دلیل اینکه اگر پیشرفته ترین جوامع صنعتی این دو قرن انگلیس و فرانسه و آلمان هستند و به تبع ایشان آمریکا - پیشرفته ترین علوم و هنرها و ادبیات نیز از همین ممالک است.

و معروف ترین علما و نویسندگان و هنرمندان و فیلسوفان و روشنفکران نیز همچنانکه بزرگترین موزه های عالم در همین ممالک است و بزرگترین دانشگاهها و بزرگترین آزمایشگاهها و رصدخانه ها و کارخانه ها و الخ.... و روشنفکر غربی که در تن نویسنده ای همچو «ژان پل سارتر» یا فیلسوفی همچو «برتراند راسل» در این سالهای اخیر ....

صفحه 40 کتاب در خدمت و خیانت روشنفکران