فرقه زندقه در دوران امامت امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام شكل گرفت. اما اين مكتب و فرقه در قبل از اسلام به مزدكيان و مانويان بر¬مي گردد چرا كه ايشان را به سبب تمايل به تأويل احكام اوستا زنديك مي خواندند. در دوران اسلام نيز به از دين منحرف شدگان و آنان كه راه بت پرستي را در پيش گرفته و زندقه نام نهادند. اين فرقه در زمان بني اميه نيز به كار خود ادامه داد و قدرت و قوت اساسي آن در زمان عباسيان بود امام در زمان خلفاي عباسي به جاي مصالحه و معامله با آنان به شدت به مقابله با زندقه پرداخته و آن ها را قتل عام كردند. زندقه به دين، فرهنگي، اجتماعي و سياسي تقسيم شده اند، زندقه ديني شامل مانويان، مزدكيان، خرم دينان، زردتشيان، غالبان و صفويان بودند، زندقه فرهنگي نيز گروه هايي چون فلاسفه، قائلين به خلق قرآن و روشن فكران را در بر¬مي گيرد. همچنين ابامي گران، هزل گويان در محدوده ي زندگي اجتماعي و سياسي دسته بندي شده اند. اما آنچه باعث شده تا اين فرقه در دوره ¬هاي مختلف عناويني و اهداف گوناگون شكل بگيرد و در جامعه پيرواني را براي خود دست و پا نمايد. فساد حاكمان زمان و بعضاً فضاي باز سياسي مي باشد و اگر منشا آن را ايرانيان بدانيم علت اصلي رشد و نمو ايشان را برآورده نشدن آمال و خواسته هاي ايرانيان با ظهور عباسيان مي توان ذكر كرد. در اين ميان ائمه عليهم السلام ضمن آنكه به مناظره مستقيم با زندقه مي پرداختند در برخي موارد شاگردان خود را بلاي مقابله با آنها راهنمايي كرده و گاهي خودشان وارد عمل مي شدند و با استدلال منطقي آن ها را محكوم و قانع مي كردند...