کتاب "مسئله ربا و بانک" مباحثی است پیرامون ربا، بانک و بیمه از متفکر شهید استاد مرتضی مطهری و شامل دو بخش می باشد. در بخش اول بحث هایی است تحت عنوان مسئله ربا و بانک و بخش دوم نیز شامل مباحثی است پیرامون بیمه. این کتاب توسط انتشارات صدرا در قطع رقعی وبا 192 صفحه به چاپ رسیده است.

فرق قرض و امانت:

امانت با قرض متفاوت است. اگر امانت باشد، از نظر موازین شرعی عین هر امانت باید حفظ شود و امانتدار حق تصرف در آن را ندارد. و اگر با اجازه صاحب امانت بخواهد در آن تصرف کند، دیگر امانت نیست؛ تبدیل می شود به قرض.

البته مقصودم از تصرف، تصرف از بین برنده است؛ مثل اینکه عین تعویض بشود یا معامله روی آن بشود یا معدوم گردد. اما تصرف در حدی که مثلا فرشی را زیر پا بیندازند مقصود نیست.

تعويض عین با ماهیت امانت سازگار نیست. نمی شود گفت این قالی را مثلا اینجا امانت میگذارم و در عین اینکه امانت است شما حق دارید آن را بفروشید و تبدیل به پول یا چیز دیگر بکنید. اگر من اجازه فروش دادم این دیگر از امانت بودن خارج میشود.

مسلم پولهایی که مردم به بانک میسپارند، عنوان امانت ندارد. یعنی بانک در این پولها تصرف می کند و به دیگران قرض می دهد. پس همه این پولهایی که به بانک پرداخت میشود باید اسمش را گذاشت قرض گرفتن های بانک. معنی هم ندارد که به شکل امانت بماند.

یعنی اگر کسی در مقام راه حل بگوید بانک در پولهای مردم تصرف نکند و فقط امانتدار باشد، خواهند گفت راکد ماندن پول، خودش غیر طبیعی و مضر است. بنابراین پول گرفتن بانک عنوان قرض دارد. حالا ببینیم در مواردی که بانک سود پرداخت می کند مثل سپرده موقت و پس انداز، آیا این سودی که میدهد جایز است یا جایز نیست؟

سفته چیست؟

در میان انواع وامها وام به اصطلاح درماندگان و وام امیدواران را طرح کردیم و رسیدیم به وامی که ایشان تعبیر کردند به وام بستانکاران. و این همان است که بانک آن را به صورت سفته و برات و غیره انجام میدهد و در بازار معمول است، به این صورت که کسی جنسی را نسیه به دیگری می فروشد و از طرف سفته می گیرد، مثلا شش ماهه به مبلغ هزار تومان.

به این ترتیب فروشنده باید سر شش ماه پولش را دریافت کند ولی در این فاصله به پول نقد احتیاج پیدا میکند. فکر میکند اگر به جای آن هزار تومان الان نهصد تومان پول نقد بگیرد و در این مدت این پول در گردش باشد سود بیشتری می برد.

سفته را به بانک واگذار میکند که با می فروشد و یا قرض می گیرد به صورتش را عرض میکنم و به جای هزار تومان که در چند ماه بعد باید دریافت کند، نقدأ نهصد تومان دریافت می کند تا بتواند پولش را به جریان اندازد. آیا این درست است یا نه؟ 

این کاری است که هم فقها خواسته اند راه حلی برایش درست کنند و هم آقای مهندس بازرگان خواستند راه حلی برایش پیدا کنند. ولی یادداشتهای ایشان که در اختیار من گذاشتند، آنقدر قلم انداز نوشته شده بود که من نتوانستم بخوانم. از خودشان خواهش میکنم که بعد توضیح بدهند.

در راه حلی که فقها خواسته اند پیدا کنند، نخواسته اند ماهیت قضیه را عوض کنند. خواسته اند همین که وجود دارد، به همان واقعیتی که هست، برایش صورت شرعی بسازند.

صفحه 44 کتاب مسئله ربا و بانک

برای مشاهده و خرید کتاب مذهبی کلیک کنید

پیشنهاد کتاب: شرح لمعه شیروانی