مقدّمه شارحجلسه اوّل: تعريف حكمت و مراتب درك حقيقتبيان علت غائي خلقت انسانتعريف حكمت و بيان مراحل نظري و وجداني آناختلاف عميق بين فلاسفه و عرفاء در درك حقيقت و وصول به آنادراك واقع به وسيله مكاشفات رحماني توسط كسي كه به طهارت رسيدهنياز به استاد در تشخيص صحت مكاشفهاختلاف و اتحاد سالكين در مكاشفات در صورت تساوي و اختلاف رتبه آنهااشكالات مرحوم حداد بر مطالب محيي الدين دليل بر عدم كمال محيي الدين استحركت سلوكي انسان يك حركت طولي نيست بلكه دايره اي و بيضي شكل استعصمت بسياري از انبياء عصمت در مرتبه سرّ نبوده استتفاوت فلسفه با عرفانبا برهان عقلي مي توان تمام مكاشفات عرفاني را اثبات كردجدا كردن فلسفه از عرفان غلط استاختلاف در مقام اثبات موجب اختلاف در دين واحد نمي شودخيلي از مسائلي را كه ابن سينا مطرح كرده واقعي بودهاشتباه فلاسفه را نبايد به پاي فلسفه گذاشتجلسه دوّم: مقدّمه صدرالمتألّهين و بيان هدف وي از تأليف اسفارمقدمه مؤلّف اسفارمطلوب و مسؤول حقيقي فقط ذات باري استگفتگوي علاّمه بحرالعلوم با نور علي شاه و مجذوب شدن علاّمه به ايشانمسلمان شدن سيصد نفر يهودي توسط علاّمه بحرالعلومدر لذّات حسّي سعادت حقيقي وجود ندارد و حكايتي در اين موردسعادت حقيقي در اتصال به فيض عالم بالاستكمال انسان به حاق حقيقت او بر مي گردد نه به بدن و عوارضشبيان هدف مؤلّف از تأليف كتاب اسفارجلسه سوم: هيچ كس از مواهب قرآن و ولايت اهل بيت بي نياز استنقل اشكال به ملاصدرا در تأليف اسفار و جواب آنتنها علمي كه با نفس و ارتقاء نفس كار دارد، علم فلسفه محضه و عقليّه محضه استآن فيلسوف و حكيمي كه دستش از ولايت كوتاه باشد با حيوان هيچ فرقي نداردبه وسيله فلسفه كشف صفات جماليّه و جلالّيه مي شودهيچ كس از مواهب قرآن و اهل بيت و لايت آنها بي نياز نيستاشكال مرحوم قاضي به مرحوم آشيخ محمد حسين كمپاني در تدقيق زياد در علم اصولعلاّمه طهراني: تشلّع و جامعيت سالكي كه واجد علوم عقلي است بيشتر از ديگران استمرحوم حداد مي فرمودند: سالكي كه واجد اين علوم باشد عجيب مي شود، عجيببيان اعلمّيت توسط مرحوم علاّمه طهراني رضوان الله عليهاز هر علمي به مقدار حاجت بايد فراگرفت نه بيشترمطالعه حداقل يك دوره بحارالأنوار براي هر فردي، از الزم لوازم استانسان بر اثر اتّصال به غيب مي تواند به حقيقت دين برسدعلوم عقليّه محض، همراه با عبادات قلبيّه و بدنيّه و ... ، انسان را به كمال مي رسانندنفس بايد بدن را به طريق صحيح بكشاند نه به طريقي كه بدن مي خواهد برودجلسه چهارم: ضررهاي تدقيق بيش از حدّ در علم اصول و بي ارزشي اجماععلماي سابق با يك كتاب اصولي به اندازه معالم فتوي مي دادندتدقيقات بيش از حدّ در علم اصول، باعث تغيير مبناي فقه شدهتنقيح دقيق كلام شرع در زمان القاءهر چه در مسائل عقلي بيشتر تفكر كنيم بهتر است چون عقل حدّ يقف نداردگله ملاصدرا از ابناء زمانه خودشخلق را تقليدشان بر باد داد اي دو صد لعنت بر اين تقليد بادبي ارزشي اجماعبايد عقبه حرم امام رضا عليه السّلام را بوسيد و دست از انانيّت برداشتاخلاص و حميّت مرحوم آيه الله بروجردي و حكايتي در اين موردكسي كه دنبال حق است مبنا را امام عليه السّلام قرار مي دهدعلاّمه طباطبائي رضوان الله عليه يكي از فوائد تمدّن جديد، منع از صوفي كشي استكلام صدرالمتألّهين در گذراندن پاره اي از اوقات عمر در بررسي نظرات حكماءجلسه پنجم: غايت و هدف حكمت متعاليه، رسيدن به حقيقت توحيد و ولايت استهدف از حكمت متعاليه رسيدن به واقعيت است؛ يعني شناخت توحيد و امام عليه السلامتعريف عرفان و حكمتشكوه و شكايت صدرالمتألّهين از اندراس علم و اسرارشاگر كسي تمام اتفاقات را بداند به اندازه ريگي كه در صحرا بيندازيم، علم نداردالقاء علوم توحيدي توسط جذبه مرحوم انصاري، به مرحوم بياتهوهويّت مرتبه نيست بلكه باطن همه مراتب استرسيدن به گنج هاي حقيقت و معرفت نيازمند مجاهدات نفسي و عقلي استسفارش ملاصدرا، راجع به كتمان اسرار نااهلتوسّل ملاصدرا به ائمه عليهم السّلام براي دريافت حكمتجلسه ششم: اسفار أربعه حقيقت و مقام هو هويّت و عماءقوس نزول اختصاص به انسان ندارد بلكه براي همه موجودات استبيان مقام هو هويت و حقيت وجوداشاره به صلوات محيي الدين و بيان مقام عماءدفاع از تشيّع مولانابراي ظهور تعيّنات نياز به روشنايي و بصر داريمبيان جلوه گري حضرت حق و مرآت بودن مخلوقاتتوهين يكي از اساتيد لمعه، به شهيد اول، و گرفته شدن علم او توسط يك درويشبيان سفر من الخلق الي الحق و من الحق الي الخلق بالحقخصوصيات عارف كامل و بيان مقام عماءتفاوت مرحوم حدّاد با مرحوم علاّمه طهراني رضوان الله عليهما در بروز حالات فنايگانگي توحيد و ولايتعلّت تأدّب و احترام ائمه عليهم السّلام به قرآن با اينكه خودشان حقيقت قرآن بودنددر مقام تكليف خود ائمه عليه السّلام ملتزم به رعايت آداب بودندعلت جواز طواف نسبت به قبور ائمه عليه السلامبراي جواز طواف به قبر، فناء در اسماء و صفات شخص مزور كافي استجلسه هفتم: بحثي اجمالي درتوحيد افعالي و ذاتيبيان مراتب قبل از فناء در ذاتفعل متأثّر از صفت و صفت متأثّر از اراده و اراده متأثر از ذات استتغيير ذات به واسطه اوصاف و ملكات خود و بالعكسدنيا محلّ فعليّت و ظهور ذات استتأثير پذيري انسان از وقايعي كه در اطراف اوستبراي رسيدن به توحيد افعالي بايد توحيد ذاتي پيدا شودبه هر مقدار كه توحيد ذاتي پيدا شود به همان مقدار توحيد صفاتي و افعالي پيدا مي شودوقتي سالك توحيد افعالي را مشاهده مي كند من حيث لايشعر توحيد ذاتي را در مرتبه ضعيفي مي فهمدتعابير مختلف حكماء از اسفار اربعهبيان اشتباه مرحوم حكيم قمشه اي در تمييز مقام نبيّ از وليجنّة الذات يا فناء ذاتيعكس علّامه طباطبائي رضوان الله عليه، حكايت از فنا مي كندخلط بين مرتبه فناء افعالي با فناء ذاتيافرادي كه راه نرفته سالكندجلسه هشتم: مراتب و نشئات مختلف عالم وجودحصول تدريجي فناء ذاتيامكان سرعت در فناء ذاتيمعناي حكمت متعاليّهآنچه با برهان ثابت است عارف شهودا وجدان مي كنداسفار اربعه يا حركات چهارگانه كل نظام و عالم وجود، در مقام نشرافاضه حيات، علم و قدرت بر هر موجودي توسط امام زمان عليه السلاممراتب چهارگانه عالم وجود در مقام نشركلام علاّمه طهراني رضوان الله عليه در غلط بودن استناد امور به طبيعتهديه أميرالمؤمنين عليه السّلام به شاعري فقير كه صفاي دل داشتبيان «سير من الخلق الي الحق» و اسماء جزئيّه پروردگار كه مرتبه اي از مراتب وجود استبيان «سير من الحق في الخلق بالحق»تأمل بعضي از عرفا در سير «من الحق في الخلق بالحق»در سير چهارم عارف قابليت تربيت و دستگيري پيدا مي كندقضيه ليلة‌ الهرير و سعه وجودي حضرت علي عليه السلامتفاوت عرفاء در سفر چهارم در مقدار حركت عرضيجلسه نهم: كلام محيي الدّين در اول تعيّن و آخر تنزّل بودن پيامبر اكرم صلّي الله عليه و آله و سلّمتفسير صلوات محيي الدين، درباره حضرت پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلموجود نوراني پيغمبر صلّي الله عليه و آله و سلّم سبب تنزّل فيض وجود از مرتبه احديت به مرتبه واحديّتمعناي واسطه فيض بودن حضرت پيغمبر صلي الله عليه و اله و سلماراده، اوّلين ظهور نفس براي انجام عمل استمعناي اولين تعيّن و آخرين تنزّل بودن حضرت پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلممعيّت حضرت پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم با تمام مراتب وجودعمل، وجود نازله انسان استبين ماده و مجرد اختلاف ماهوي نيستاشاره اي به ربط بين حادث و قديماشاره اي به حقيقت وحيجلسه دهم: راه هاي وصول سالك به حقيقت هستي و وجود مطلقدر سفر اول سالك بايد به جنبه ابتعاد وجودي خودش پي ببرد و آن را بين ببردسالك در وهله اول بايد خود ديدن و جز خود نديدن را، از بين ببرددر سفر اول سالك مي خواهد خودش را به حقيقت هستي و آن وجود مطلق برساندسفر اول در جنبه علمي و نظري، همان شناخت حقيقت هستي استفرق بين عارف و حكيمكلّيّت ابحاث فلسفيدر فلسه خطا نيست، خطا در فيلسوف استتعريف فلسفهعلاّمه طباطبائي رضوان الله عليه: وجود ذهني، يك نحوه وجود استمعاد جسماني با همين بدن ماديبيان خصوصيّات سفر دوّمپيغام آيه الله بروجردي به علاّمه طباطبائي، نسبت به تدريس فلسفه و جواب علاّمه، رضوان الله عليهماملاقات آيات عظام با آيه الله ابوالحسن اصفهاني درباره هجوم فلسفه غرب و مادي گريجلسه يازدهم: مراتب كمالي انبياء و عرفاء و علّت نياز جامعه به وليّ مطلقنتيجه سفر اول نشأت گرفتن عمل سالك است از سرچشمه وجود رد مقام تشريعتشريع و شريعت انبياء سلف براساس مقدار راهي است كه خود رفته اندشخصي كه زمان امور را به دست مي گيرد بايد به حق مطلق رسيده باشدعلت نياز جامعه به وليّ مطلقمراتب مختلف كمال در انبياء و عرفا و علامت عارف كاملمعجزات ظاهريّه براي عوام است نه افرادي كه داراي فكر و تعقّل هستندامتحانات عجيب خداوند از اولياء خودشسفر دوم و خصوصيات آنسفر سوم و چهارم و خصوصيات آنهاكيفيّت اسفار أربعه به نظر صدرالمتألّهينسرّ آوردن قيد «من وجه» در عبارت ملاصدرا كه فرمود: «و الرابع يقابل الثاني من وجه»جلسه دوازدهم: تعريف فلسفه و مراتب حكمتتعريف فلسفهبراي شناخت حقيقت همه موجودات بايد با حقيقت هستي متّحد شدخلط ملاصدرا و حاجي، بين دو جنبه تصوّري و تصديقي علمي و بني تبدّل جوهريسرّ تقيّد فلسفه به طاقت بشريتعريف فلسفه به بيان صحيحعلم حضوري عبارت است از حضور الشيء عند النفسبراي قضاوت و تربيت افراد انسان بايد خود را به جاي آنها بگذاردمفاد و معناي الحكمة صيرورة الانسان عالما عقليا مشابها للعالم العينيمقام صلوح در سفر چهارم براي سالك محقّق مي شودجلسه سيزدهم: مقايسه تعريف فلسفه در اسفار با هدايه اثيريّهفلسفه عبارت است از انتقاش صور حقيقي اشياء در ذهن به وسيله برهان نه گمان و تقليددر اصول عقايد نمي توان به اخبار آحاد تمسّك كرددر تعارض ادلّه، مسأله افقهيّت مهمتر از وثاقت و امور ديگر استتعريف فلسفه توسط ملاصدرا در كتاب «الهداية» بهتر از تعريف فلسفه در كتاب اسفار استتعريفي اجمالي از حكمت نظري و حكمت عمليفلسفه موجب استكمال نفس انساني نيستتوضيحي پيرامون قيد علي حسب الطاقة البشرية در تعريف حكمتبيان فناء سالك در فعل و صفت و اسمعارف به واسطه تعيّن پيدا كردن به عينيّت اشياء تشبّه به إله حقيقي مي يابدتوضيحي پيرامون مقام اجمال و تفصيلاشاره ابن فارض به مقام هوهويّت و تعيّن در اشعارشجلسه چهاردهم: مراتب اعطاء حكم، توسط پروردگاربقيّه اشكال به ملاصدرا در تعريف فلسفهغايت نبايد در تعريف آورده شودتعريف فلسفه در كتاب الهدايةتفسير آيه ربّ هب لي حكما و ألحقني بالصّالحينمراتب اعطاء حكم، توسط خداوندبه مقدار حركت به سوي كمال، حكم در انسان قرار مي گيردتوضيح و تقريري ديگر از حكمت نظري و عمليكلام صدرالمتألّهين در تعريف فلسفه و حكمت نظري و علميتعريف حكمت علمي در كتاب «الهداية»جلسه پانزدهم: بحثي در حقيقت عالم جسم و جسمانيّاتاشكال به ملاصدرا كه عالم ماده و جسمانيات را ظلمت مي داننددنيا عبارت است از ابتعاد از پروردگار و تعلّق پيدا كردن به كثراتانتقاد به شيخ بهائي در شعر «مدح دنيا، كي كند خير الأنام»مرز جغرافيايي در اسلام نيستتفسير آياتي از سوره «التيّن ...»استناد صدرالمتألهين به آيات و رواياتي در باب حكمت نظري و عملي