فروشگاه اینترنتی کتاب قم

مهدی تجلیل؛ نویسنده و پژوهشگر علوم قرآن و حدیث: مدیریت امری اجتناب‌ناپذیر است، هر جا و مکانی که گروه، جمع، اعضا و پرسنلی وجود داشته باشد، برای رفع نیازهای آنان ،مدیریت لازم است. اگر جامعه را متشکل از افرادی که برای رسیدن به هدف تلاش می‌کنند بدانیم، نیاز به راهبر را بیش از پیش احساس می‌کنیم.
 
مدیریت یک جامعه بدون شیوه‌نامه صحیح و متناسب با نیازها و منطبق با واقعیت‌ها و نیازهای آن جامعه  امکان‌پذیر نمی‌باشد.
 
آنچه در این نوشتار به آن می‌پردازیم، چند صفت پسندیده مدیران مسلمان و متعهد از منظر شریف کتاب شریف «نهج‌البلاغه» امیرمومنان حضرت علی (ع ) است که به شرح زیر تبیین می‌شود:
 
1- خدامحوری و تقوی
حضرت علی (ع) در نامه معروف خود به مالک اشتر در این‌باره می‌فرمایند:
«او را به ترس از خدا فرمان می‌دهد و اینکه اطاعت خدا را بر دیگر کارها مقدم دارد و آنچه در کتاب خدا آمده از واجبات و سنت‌ها را پیروی کند... .( نامه 53، ص 402 )»
 
2- مردم‌داری
وقتی حکومت و نظام مردمی بوده و مدیریت آن برای مردم کار کنند، چنین نظامی مدیرت پایدار خواهد داشت. آن حضرت خطاب به استاندار بصره می‌فرمایند:
«با مردم هنگام دیدار و در مجالس رسمی و در مقام داوری گشاده‌رو باش و از خشم بپرهیز و بدان آنچه تو را به خدا نزدیک، از آتش دوزخ به‌دور می‌سازد.... . (نامه 76 ص 439)»
 
3- تواضع و فروتنی
دیگر از ابزارهای مدیریت اسلامی، رعایت فروتنی با مردم است که از مبانی اعتقادی نشأت می‌گیرد. مولای متقیان در گفتاری فرموده‌اند:
«در رفتار با مردم نرمی و درشتی را به‌هم آمیز، رفتاری توأم با نرمش و شدت داشته باش، اعتدال و میانه‌روی در نزدیک کردن و یا دور نمودن رعایت کن. (نامه 19 ص 357)»
 
تواضع و حلم، مهم‌ترین رکن مدیریت محسوب می‌شود.
 
4- رعایت تساوی و عدالت رفتاری
آدمی نباید رفتار فردی را بر فرد دیگر ترجیح دهد. مدیر جامعه ، سرپرست خانواده و مدیران بخش‌های گوناگون جامعه باید با یکدیگر مهربان باشند. حضرت علی (ع) در این‌باره و در نامه به استاندار مصر می‌فرمایند:
«... در نگاهت به مردم به تساوی رفتار کن تا بزرگان در ستمکاری تو طمع نکنند و ناتوان‌ها در عدالت تو مأیوس نگردند. (نامه 27 ص 362 )»
 
5- انتخاب امانت‌داران
آن حضرت در خطاب به مالک اشتر می‌فرمایند:
«در امور کارمندان خود بیاندیش و پس از آزمایش به کارشان بگمار و با میل شخصی و بدون مشورت با دیگران آنان را به کارهای مختلف وادار مکن. آنان را از میان مردمی با تجربه و با حیا از خاندانی پاکیزه و با تقوی که در مسلمانی سابقه درخشانی دارند، انتخاب کن، زیرا اخلاق آنان گرامی‌تر و آبرویشان محفوظ‌تر و طمع‌ورزی‌شان کمتر و آینده‌نگری آنان بیشتر است. ( نامه 53، ص 411)»
 
منابع
دشتی، محمد، نهج‌البلاغه ، طلوع مهر، 1385
دشتی، محمد، امام علی ع و مدیریت، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین (ع)، 1385
دامغانی محمود، مدیریت و سازمان از دیدگاه نهج البلاغه، دفتر آموزش و پژوهش استان داری تهران، 1388