شهیدی که بر خاک می خفت سرانگشت در خون خود می زد و می نوشت دو سه حرف بر سنگ: به امید پیروزی، نه در جنگ، که بر جنگ.» جنگها آکنده از تلخی ها، زشتی ها و ویرانی هاست، اما برای مردم تمدن ساز ایران، دفاع در برابر دشمن تجاوزگر در کنار سختیها سرشار از مقاومت، دلیری، حماسه و تجربه بود و نبود، بیت المقدس و آزادی خرمشهر قله این افتخارات به شمار می رفت عراق در محور ش لمچه با به کار گیری یگان های زرهی، پیاده و تیپ نیروی ویژه، هجوم خود را برای تصرف خرمشهر و آبادان آغاز کرده اما با شکل گیری مقاومت های مردمی و دلیرانه فرزندان حماسه ساز ایران که از کمترین سلاح و امکانات برخوردار بودند، به هفته پشت دروازه های شهر واماند و تنها پس از شهادت رزمندگان و فروکش کردن شعله های مقاومت، گامهای تجاوزگرش به مرکز شهر رسید.

مقاومت خرمشهر زمینه ساز تحولات آینده دفاع قهرمانانه مردم ایران شد. اینکه ارتش و سپاه برای بستن راه پیشروی دشمن به عمق، توان خود را بازیافتند و خطوط پدافندی تشکیل دادند، درخواست مذاکره طارق عزیز وزیر امور خارجه وقت عراق در چهارمین روز جنگ و درخواست آتش بس فوری از سوی صدام حسین در هفتمین روز جنگ تحمیلی از جمله پیامدهای مقاومت رزمندگان در خرمشهر بود پس از تجلی مقاومت مردمی که به تحميل خطوط پدافندی آسیب پذیر به دشمن انجامید، گام بعدی آزادسازی سرزمین های اشغال شده بود، اما عواملی مانند بحران های گوناگون سیاسی، اجتماعی، گسترش اختلاف های داخلی در ایران و ناهماهنگی در سیاست گذاری ها، هرگونه برنامه ریزی برای اخراج اشغالگران را با مشکل همراه می ساخت و حتی طراحی و اجرای نبردهایی مانند "نصر" و "توكل " نيز به دلیل بروز ناهماهنگی در فرماندهی، هدایت و به کارگیری نیرو، راهی از پیش نمی برد. در این دوره پس از تغییرات سیاسی در کشور که به برکناری بنی صدر از جانشینی فرماندهی کل قوا و تصویب بی کفایتی سیاسی وی در مجلس شورای اسلامی انجامید، نیروهای مسلح با حضور مؤثر و سازمان یافته مردم در دفاع تحولی چشمگیر در جنگ ایجاد کردند؛ تحولی که در پر تو همدلی و همکاری ارتش و سپاه، با نبرد دارخوین شروع و در ادامه با نبرد ثامن الائمه و شکسته شدن محاصره آبادان پدیدار گشت. به راستی این تحولات مصداق آیه "و يريد الله أن يحق الحق بكلماته ويقطع دابر الكافرين" شد که نویدبخش اراده خداوند برای پایداری حق و برکندن ریشه کافران پس از پیروزی مسلمانان در جنگ بدر بود. در ادامه پیروزی های پی در پی، با اجرای نبردهای طریق القدس و فتح المبین بخش های وسیعی از مناطق اشغالی دشت آزادگان، غرب شوش و رودخانه کرخه آزاد شد. در این اوضاع نیروهای خودی و دشمن هردو متوجه خرمشهر بودند و حتی ارتش عراق با پیش بینی نبرد در این منطقه، بیشترین توان پدافندی خود را با طرح های گوناگون دفاعی در خرمشهر متمرکز کرد تا از دستیابی ایران به این شهر جلوگیری نماید، اما در مقابل اراده و همدلی رزمندگان ارتش و سپاه موفق نشده آزادسازی خرمشهر نماد مقاومت و آزادگی مردمانی بود که اشغال این شهر غرور ملی آنها را جریحه دار کرده بود.

پیشنهاد کتاب: مناجات الصالحین

آزادی خرمشهر قله افتخارات مردمی ترین انقلاب دوران معاصر شد. از آنجاکه حماسه آزادسازی خرمشهر بازتاب گسترده جهانی را به دنبال داشته زمینه ساز بازنگری تحمیل کنندگان جنگ در سیاستها و برنامه هایشان شد. رژیم بعثی عراق در شوک شکست سنگین نبرد بیت المقدس، تلاش می کرد با تغییر راهبرد خود از گرداب ایجادشده رهایی یابد؛ از جمله سر فرماندهی ارتش عراق با اعلام پذیرش یکجانبه آتش بس، در حالی که برخی نقاط مهم مرزی را در اشغال نگه داشته بود، از بخش های وسیع مناطق اشغالی در جبهه های میانی عقب نشینی کرد. روانه شدن گروههای مختلف میانجی و صلح طلب به ایران و ارائه پیشنهادهایی برای پایان دادن به جنگ و تجاوز رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، از مهم ترین پیامدهای نبرد بیت المقدس بود که در جای خود بررسی خواهد شد.. اطلس نبرد بزرگ بیت المقدس، روایتگر رویدادهای آغاز جنگ تحمیلی تا پایان نبرد برای آزادی خرمشهر است
. سیر تحولاتی که نویسنده تلاش می کند با کنکاش تاریخی این دوره از مقاومت، از خودگذشتگی و حماسه آفرینی، نقش مردم ایران را در شکل گیری و سرانجام آن نمایان سازد.
امیر حسین کیهان پناه