حال و شور و خجستگی موجود در غزلیات شمس تبریزی، چنان است که می تواند نمونه بی بدیل شعر آسمانی زمینیان محسوب شود. در کتاب "شعاع شمس" توسط دکتر دینانی کوشش وافری به عمل آمده است تا گره از رازهای سربسته این معجون شفاگر گشوده شود و اندکی از بسیارِ شمسی پر شعاع و تشعشع گفته آید.

این شمس، جان آگاه مولاناست، رو به شمس تبریزی و شمس هایی دیگر...

پیشنهاد ما: کتاب گوهر شب چراغ

شمس که بود و چه کرد؟

چه قبله کردهای این گفتگو را؟
طلب کن، درس خاموشان کدام است؟

در فاصله تردد شمس تبریزی به قونیه، در مابین سال های ۶۴۲ تا ۶۴۵ هجری قمری، چندین اتفاق مهم و ماندگار و به تعبیری «ابدی» روی داده است که از آن میان، به لحاظ تاریخی می توان به تعاطی و تلاقی دو روح بزرگ؛

شمس تبریزی و جلال الدین محمد رومی مشهور به «مولانا» اشارت آورد و بر آمدن و برکشیده شدن مولانا و شناخته شدن این دو، در پرتو هم، و به لحاظ فرهنگی، برجای ماندن آثاری از نوع «مثنوی معنوی»، «دیوان کبیر» یا «غزلیات شمس تبریزی»، «فیه ما فیه»، «ابتدا نامه سلطان ولد و در نهایت، «مقالات شمس تبریزی» اشاره کرد.

مولانا معشوق خودش را یاد می کند و می گوید: زمانی که شمس از تبریز طلوع کند، این ماه و خورشید و این ستاره ها ارزشی نخواهند داشت. پس ای شمس تبریز بیا! و شما، ای ماه ها و ستاره ها، همه بروید!

زیباترین غزلیات شمس:

هر نفس آواز عشق، می رسد از چپ و راست
ما به فلک می رویم، عزم تماشا که راست؟

خود ز فلک برتریم، وز ملک افزون تریم
زین دو چرا نگذریم؟ منزل ما کبریاست

گوهر پاک از کچا؟ عالم خاک از کجا؟
بر چه فرود آمدیت؟ بار کنید! این چه جاست؟

بخت جوان یار ما، دادن جان کار ما
قافله سالار ما، فخر جهان مصطفاست

از مه او مه شکافت، دیدن او برنتافت
ماه چنان بخت یافت، او که کمینه گداست

بوی خوش این نسیم، از شکن زلف اوست
شعشعه این خیال، زان رخ چون والضحاست...

صفحه 19 کتاب شعاع شمس

پیشنهاد ما: کتاب سلام بر ابراهیم

در غزلیات شمس چه میگذرد؟

برخلاف دیدگاه کسانی که «مثنوی» را عاری از حضور شمس و نام و یاد او می دانند، تأمل در اعماق این دریای نا پید اکران، به وضوح حاکی از حضور باطنی و بلکه حضور ظاهری و محسوس ولی معنادار شمس است. نمی توان کتمان کرد که شمس، فرمانروای بی بدل جان و روح و مغز و زبان مولاناست، هرچند که حضور حاکمانه وی در «مثنوی» به گونه ای است و در «دیوان کبیر» به گونه ای دیگر.

در این میان، «غزلیات شمس» را باید خانه حضور و بروز شمس دانست. ملکیت این خانه و کاشانه رشک برانگیز، رسما به جناب شمس تبریزی تعلق دارد، هرچند که سازنده و پردازنده اش، شخصی دیگر باشد و او کسی جز مولانا نیست که این ملک وسیع را با نام و یاد مالک خویش و صاحب جان و حال و راز و سر خویش، به زیبایی تمام و استادانه، ساخته و پرداخته است.

غزلیات شمس، در عین اشتمال منحصر بفرد خویش بر دقایق «عشق» و «معرفت» و «حال» و «وجد» و «شور» و «مستی» - که از خلال تفسیر ابیاتش به وضوح خود را نمایان می کند و مسلم می دارد که چه درس هایی در باب عشق و زندگی و معنا و تجلی و عوالم روحانی در آن نهفته است .

در مبادی و بنیادهای خویش، متضمن بیان حالا شورانگیزانه شاعری بزرگ و انسانی متأمل و دقیق النظر است که به حسب ظاهر به آستان شامخ تبریزی مردی به نام «شمس» عرضه شده است. این عرضه و بیان، گذشته از نامگذاری کلیت این دیوان به نام شمس - که تحقیق به وسیله خود مولانا انجام شده است .

در خلال غزلیات، چنان آشکار، صریح و پر پیداست که راه را بر . هرنوع تفسیر و تأویل و شرح غير ظاهری می بندد.

تقریبا هیچ متنی را از جلال الدین مولانا نمی توان یافت که در آن اثری از یاد گرم و گرامی و تابان و درخشان شمس تبریزی در میان نباشد